Małpia ospa – najnowsze wytyczne Ministerstwa Zdrowia

Małpia ospa, od niedawna określana jako mpox, to zakaźna choroba odzwierzęca. W sierpniu zrobiło się o niej głośno z powodu dużej liczby zakażeń w państwach Afryki, zwłaszcza w Demokratycznej Republice Konga. Kilka przypadków wykryto także w Azji, media szwedzkie donosiły również o zakażonej osobie przebywającej w szpitalu w Sztokholmie. W połowie sierpnia Światowa Organizacja Zdrowia ogłosiła, że małpia ospa stała się globalnym zagrożeniem dla zdrowia publicznego.

Teraz informacje i zalecenia dotyczące mpox opublikowało Ministerstwo Zdrowia.

Mpox – choroba zakaźna

"Mpox (dawna nazwa: ospa małpia) to choroba zakaźna wywoływana przez wirusa MPXV, który występuje w kilku wariantach (tzw. klady). Warianty te (klady Ia i Ib oraz II) różnią się zakaźnością, rozpowszechnieniem geograficznym oraz powodują zachorowania o zróżnicowanym przebiegu klinicznym. Po raz pierwszy choroba została opisana w latach 70. na obszarach zachodniej i środkowej Afryki, gdzie występuje rezerwuar zwierzęcy dla MPXV (małe gryzonie i naczelne). Rezerwuar zwierzęcy stanowi niemożliwe do wyeliminowania stałe źródło występujących endemicznie zakażeń odzwierzęcych" – informuje Ministerstwo Zdrowia.

Resort wyjaśnia, od 2022 wirus pojawia się również (to tzw. przypadki zawlekane) na obszarach, w których nie występuje jego rezerwuar zwierzęcy. To dotyczy m.in. Europy.

Mpox – jak można się zakazić?

Wirus małpiej ospy szerzy się głównie poprzez kontakty seksualne, także bezpośrednie bliskie kontakty domowe, a także pośrednio poprzez styczność z powierzchniami, które zostały skażone wydzielinami chorego oraz przedmiotami zanieczyszczonymi zakaźną wydzieliną, takimi jak np. ubrania, pościel, ręczniki.

W krajach afrykańskich, w których występuje rezerwuar zwierzęcy wirusa, możliwym źródłem zachorowań ludzi jest również kontakt ze zwierzętami lub surowym/niedogotowanym mięsem upolowanych zwierząt – czytamy na stronie MZ.

Wirus przedostaje się przez uszkodzoną skórę lub błony śluzowe, czyli bezpośredni kontakt lub kontakty seksualne. Można się również zakazić drogą kropelkową.

Małpia ospa – objawy

Objawy zakażenia mpox pojawiają się zwykle w ciągu 6–13 dni po zakażeniu. Są to najczęściej:

• gorączka,
• bóle pleców, mięśni i głowy,
• osłabienie,
• wyczerpanie,
• dreszcze,
• powiększenie węzłów chłonnych,
• wysypka na skórze i owrzodzenia na błonie śluzowej.

W okresie 3 dni od wystąpienia objawów wstępnych (prodromalnych) rozwija się wysypka (kolejno w postaci plamek, grudek, pęcherzyków, krostek, strupków aż do odpadnięcia). Wysypka utrzymuje się ok. 2-4 tygodnie, a po odpadnięciu strupów może pozostawić głębokie blizny, które zanikają w okresie 1-4 lat. Liczba zmian skórnych może wynosić od zaledwie kilku do kilkuset, liczba i jest zwykle skorelowana z nasileniem ciężkości przebiegu choroby.

W większości przypadków zakażeń obserwuje się łagodnie lub umiarkowanie nasilone objawy kliniczne, a zachorowania kończą się całkowitym wyzdrowieniem.

Powikłaniami mpox mogą być:

• zapalenie mózgu,
• wtórne bakteryjne infekcje skóry lub układu pokarmowego,
• odwodnienie,
• zapalenie spojówek,
• zapalenie rogówki,
• zapalenie płuc.

Współczynnik śmiertelności mpox waha się od 0 do 11 proc. w ogniskach, przy czym śmiertelność jest największa u dzieci poniżej mających mniej niż dwa lata. Dotyczy to głównie krajów afrykańskich.

Małpia ospa w Europie

Podczas epidemii mpox w krajach UE w latach 2022-2024 zarejestrowano ponad 22 tys. przypadków zakażeń MPXV.

Przebieg kliniczny większości zachorowań był łagodny, odsetek hospitalizacji wyniósł jedynie 7 proc. Zgłoszono 10 zgonów, wszystkie zgony dotyczyły osób z obniżoną odpornością w przebiegu poważnych chorób przewlekłych, często nieleczonych.

Typowym obszarem występowania kladu 1 wirusa mpox jest obszar 5 krajów w Afryce Środkowej – Kamerun, Republika Środkowej Afryki, Demokratyczna Republika Konga, Gabon, Republika Konga. Tegoroczna epidemia spowodowana kladem Ib wystąpiła również w innych państwach afrykańskich oraz obserwowano pierwsze zawleczenie zachorowania na obszar Unii Europejskiej (Szwecja).

Epidemia mpox, która w 2022 r. dotarła także do Europy, spowodowana była kładem II wirusa. Od 2022 r. do 8.08.2024 r. łącznie 29 krajów w UE/EOG zgłosiło do ECDC ponad 22 tys. potwierdzonych przypadków zachorowań na mpox. Większość przypadków zakażeń (93 proc.) zostało zarejestrowanych w 2022 r. Główną drogą przenoszenia zakażenia między ludźmi były kontakty seksualne.

Na świecie w okresie od 2022 r. do lipca 2024 r. zaraportowano ponad 99 tys. potwierdzonych zachorowań na mpox w 116 państwach, oraz 208 zgonów.

W 2024 r. łącznie 13 krajów afrykańskich zgłosiło 3 311 potwierdzonych przypadków mpox (wszystkie klady łącznie) i 582 zgony (do 26 sierpnia). Z uwagi na wzrastającą liczbę zakażeń 13 sierpnia 2024 r. w Afryce ogłoszono stan zagrożenia zdrowia publicznego w zakresie bezpieczeństwa kontynentalnego (PHECS), czego następstwem było ogłoszenie przez Dyrektora Generalnego WHO w dniu 14 sierpnia 2024 r. stanu zagrożenia dla zdrowia publicznego o zasięgu międzynarodowym (PHEIC).

Wg ECDC poziom ryzyka zakażenia kladem I MPXV na terenie Europy ocenia jako:

• niski dla populacji ogólnej UE/EOG,
• wysoki dla osób z chorobami podstawowymi upośledzającymi odporność i osób z nieleczonym zakażeniem wirusem HIV, które mają bliski i bezpośredni kontakt z osobami zakażonymi,
• umiarkowany– dla osób zdrowych, które miały bliski i bezpośredni kontakt z osobami zakażonymi,
• w przypadku obywateli UE/EOG podróżujących do dotkniętych epidemią mpox klad I krajów Afryki i mających bliski kontakt z zakażonymi społecznościami lub mieszkających w dotkniętych krajach ryzyko zachorowania ocenia się jako umiarkowane
• w przypadku obywateli UE/EOG podróżujących do krajów dotkniętych i którzy nie mają bliskiego kontaktu ze społecznością lokalną, prawdopodobieństwo zakażenia ocenia się jako niskie.

Jak wygląda leczenie?

Nie ma leczenia przyczynowego. Stosuje się leczenie objawowe oraz wspomagające.

W ramach zapobiegania i zwalczania należy unikać kontaktów z osobą chorą. Osobami narażonymi na zakażenie w szczególności jest personel ochrony zdrowia, który powinien stosować w kontakcie z pacjentami podejrzanymi o zakażenie i chorymi środków ochrony osobistej (w szczególności maska FFP2 lub FFP3, fartuch ochronny barierowy, długi rękaw, rękawiczki ochronne, ochrona oczu).

Osoba, u której wystąpią objawy mogące wskazywać na zakażenie wirusem MPXV powinna skontaktować się z lekarzem. Lekarz podejmuje decyzję o dalszym postępowaniu diagnostycznym. W Polsce dostępna jest diagnostyka laboratoryjna w kierunku MPXV.

Osoby zakażone podlegają zgodnie z decyzją lekarza izolacji domowej lub w przypadkach uzasadnionych stanem klinicznym – hospitalizacji. Natomiast osoby z bliskiego kontaktu z osobami zakażonymi powinny być poddane nadzorowi epidemiologicznemu lub kwarantannie.

Czy jest szczepionka przeciwko mpox?

Istnieje szczepionka przeciwko wirusowi małpiej ospy. Szczepienia przeciw mpox w Polsce są wykonywane szczepionką JYNNEOS (Bavarian Nordic A/S) przedekspozycyjnie i poekspozycyjnie w grupie osób narażonych, tj. u osób z bliskiego kontaktu, personelu medycznego i laboratorium.

Szczepienia są dobrowolne, a decyzja o szczepieniu podejmowana jest indywidualnie po ocenie korzyści i ryzyka, uwzględniając rodzaj kontaktu i czas, jaki upłynął od ekspozycji, wiek oraz dane z wywiadu dotyczące statusu immunologicznego i czynników zwiększających ryzyko ciężkiego przebiegu mpox.